လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္သည္ ဗုဒၶဘာသာနွင့္ စပ္လ်ဥ္း၍ ယံုၾကည့္ရမည့္ အခ်က္မ်ားကို ယံုၾကည္ပါမွ ဗုဒၶဘာသာတစ္ေယာက္ ျဖစ္နုိင္ပါသည္။ ဗုဒၶဘာသာ၀င္တစ္ေယာက္သည္ ရတနာ သံုးပါး၊ ကံနွင့္ ကံ၏ အက်ိဳးတရား၊ မ်က္ေမွာက္ေလာကနွင့္ တမလြန္ေလာက စသည္တို ့ကို ယံုၾကည့္နုိင္ရမည္။
'ရတနာ သံုးပါး'
(က) ဗုဒၶ ရတနာ
ဗုဒၶဘာသာ၀င္တစ္ဦးသည္ ဗုဒၶရတနာ၊ ဓမၼရတနာနွင့္ သံဃာရတနာတည္းဟူေသာ ရတနာသံုးပါကို ကိုးကြယ္ရမည္ျဖစ္ပါသည္။ သတၱ၀ါတို ့၏ ေဘးဒုကၡကို ပယ္ေဖ်ာက္ဖ်က္ဆီးတတ္ေသာေၾကာင့္ ဗုဒၶ၊ ဓမၼနွင့္ သံဃာတည္းဟူေသာ ရတနာသံုးပါးကို သရဏဟူ၍လည္း ေခၚေ၀ၚပါသည္။
ျမတ္ဗုဒၶကို ကိုးကြယ္ပူေဇာ္ရျခင္းမွာ ဗုဒၶရွင္ေတာ္ဘုရား၏ သတၱ၀ါတုိ ့ကို ႀကီးပြားခ်မ္းသာေၾကာင္း နည္းလမ္း၌ ျဖစ္ေစျခင္း၊ မႀကီးပြား မခ်မ္းသာေၾကာင္း မေကာင္းေသာ နည္းလမ္းမွ ဆုတ္နစ္ေစျခင္းနွင့္ အျပစ္ေဒါသ အလံုးစံု ကင္စင္၍ ဂုဏ္ေက်းဇူးအလံုးစံုနွင့္ ျပည့္စံုေစျခင္းတို ့ေၾကာင့္ပင္ျဖစ္သည္။
(ခ) ဓမၼ ရတနာ
ဓမၼရတနာတည္းဟူေသာ ဘုရား၏ တရားေတာ္ကို ကိုးကြယ္ရျခင္းမွာ တရားေတာ္ကို က်င့္ၾကံလုိက္နာသူတို ့ကုိ ဘ၀သံသရာခရီးခဲမွ ထုတ္ဆြဲကယ္တင္ျခင္း၊ တရားက်င့္တုန္း အခုိက္နွင့္ က်င့္ၿပီး ေနာက္ကာလတုိ ့၌လည္း သက္သာမွုကိုေပးေစျခင္းျဖင့္ သတၱ၀ါတုိ ့၏ ေဘးဒုကၡကို ပယ္ေဖ်ာက္ဖ်က္ဆီးေစနုိင္ျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။
(ဂ) သံဃာ ရတနာ
သံဃာေတာ္ကို ကိုးကြယ္ျခင္းမွာ အနည္းငယ္မွ်ေသာ ေကာင္းမွုကုသုိလ္တုိ ့ကို
ႀကီးက်ယ္ဖြံ ့ၿဖိဳးအက်ိဳးမ်ားေစရန္ ျပဳျခင္းျဖင့္ သံဃာေတာ္မ်ားသည္ သတၱ၀ါတုိ ့၏ ေဘးဒုကၡကို ပယ္ေဖ်ာက္ဖ်က္ဆီးနုိင္ျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။
ထုိရတနာသံုးပါးအား ၾကည့္ညိဳေလးစား ကိုကြယ္ဆည္းကပ္ေသာသူကို သရဏဂံုတည္သူဟု ေခၚပါသည္။ ထုိသူသည္ ေကာင္းျမတ္ေသာ ဘ၀သုိ ့ေရာက္ရမည္ ျဖစ္သည့္ျပင္ အသက္ရွည္ျခင္း၊ အဆင္းလွျခင္း၊ အေျခြအရံေပါမ်ားျခင္း စေသာ အက်ိဳးမ်ားကို ရရွိမည္ ျဖစ္ပါသည္။
ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားသည္ ဗုဒၶ၊ ဓမၼ၊ သံဃာ၊ ဆရာ၊ မိဘ တည္းဟူေသာ အနေႏၱာအနႏၱ ငါးပါးကို တစ္ဂုိဏ္းတည္းထား၍ ပူေဇာ္ကိုးကြယ္ၾကရသည္။
အနေႏၱာအနႏၱ ငါးပါး
(၁) ဗုဒၶဂုေဏာ အနေႏၱာ၊
(၂) ဓမၼဂုေဏာ အနေႏၱာ၊
(၃) သံဃာဂုေဏာ အနေႏၱာ၊
(၄) မာတာပိတုဂုေဏာ အနေႏၱာ၊
(၅) အာစရိယဂုေဏာ အနေႏၱာ၊
* ဗုဒၶဂုေဏာ-ျမတ္စြာဘုရား၏ ဂုဏ္ေတာ္ေက်းဇူးေတာ္သည္၊ အနေႏၱာ-အဆံုးမရွိ က်ယ္၀န္းလွ၏။
*ဓမၼဂုေဏာ-တရားေတာ္၏ ဂုဏ္ေတာ္ေက်းဇူးေတာ္သည္၊ အနေႏၱာ-အဆံုးမရွိ က်ယ္၀န္းလွ၏။
* သံဃာဂုေဏာ -သံဃာေတာ္ျမတ္၏ ဂုဏ္ေတာ္ေက်းဇူးေတာ္သည္၊ အနေႏၱာ-အဆံုးမရွိ က်ယ္၀န္းလွ၏။
* မာတာပိတုဂုေဏာ-အမိအဘတုိ ့၏ ဂုဏ္ေတာ္ေက်းဇူးေတာ္သည္၊ အနေႏၱာ-အဆံုးမရွိ က်ယ္၀န္းလွ၏။
* အာစရိယဂုေဏာ-ဆရာသမားတုိ ့၏ ဂုဏ္ေတာ္ေက်းဇူးေတာ္သည္၊ အနေႏၱာ-အဆံုးမရွိ က်ယ္၀န္းလွ၏။
(က) ဗုဒၶ ရတနာ
ဗုဒၶဘာသာ၀င္တစ္ဦးသည္ ဗုဒၶရတနာ၊ ဓမၼရတနာနွင့္ သံဃာရတနာတည္းဟူေသာ ရတနာသံုးပါကို ကိုးကြယ္ရမည္ျဖစ္ပါသည္။ သတၱ၀ါတို ့၏ ေဘးဒုကၡကို ပယ္ေဖ်ာက္ဖ်က္ဆီးတတ္ေသာေၾကာင့္ ဗုဒၶ၊ ဓမၼနွင့္ သံဃာတည္းဟူေသာ ရတနာသံုးပါးကို သရဏဟူ၍လည္း ေခၚေ၀ၚပါသည္။
ျမတ္ဗုဒၶကို ကိုးကြယ္ပူေဇာ္ရျခင္းမွာ ဗုဒၶရွင္ေတာ္ဘုရား၏ သတၱ၀ါတုိ ့ကို ႀကီးပြားခ်မ္းသာေၾကာင္း နည္းလမ္း၌ ျဖစ္ေစျခင္း၊ မႀကီးပြား မခ်မ္းသာေၾကာင္း မေကာင္းေသာ နည္းလမ္းမွ ဆုတ္နစ္ေစျခင္းနွင့္ အျပစ္ေဒါသ အလံုးစံု ကင္စင္၍ ဂုဏ္ေက်းဇူးအလံုးစံုနွင့္ ျပည့္စံုေစျခင္းတို ့ေၾကာင့္ပင္ျဖစ္သည္။
(ခ) ဓမၼ ရတနာ
ဓမၼရတနာတည္းဟူေသာ ဘုရား၏ တရားေတာ္ကို ကိုးကြယ္ရျခင္းမွာ တရားေတာ္ကို က်င့္ၾကံလုိက္နာသူတို ့ကုိ ဘ၀သံသရာခရီးခဲမွ ထုတ္ဆြဲကယ္တင္ျခင္း၊ တရားက်င့္တုန္း အခုိက္နွင့္ က်င့္ၿပီး ေနာက္ကာလတုိ ့၌လည္း သက္သာမွုကိုေပးေစျခင္းျဖင့္ သတၱ၀ါတုိ ့၏ ေဘးဒုကၡကို ပယ္ေဖ်ာက္ဖ်က္ဆီးေစနုိင္ျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။
(ဂ) သံဃာ ရတနာ
သံဃာေတာ္ကို ကိုးကြယ္ျခင္းမွာ အနည္းငယ္မွ်ေသာ ေကာင္းမွုကုသုိလ္တုိ ့ကို
ႀကီးက်ယ္ဖြံ ့ၿဖိဳးအက်ိဳးမ်ားေစရန္ ျပဳျခင္းျဖင့္ သံဃာေတာ္မ်ားသည္ သတၱ၀ါတုိ ့၏ ေဘးဒုကၡကို ပယ္ေဖ်ာက္ဖ်က္ဆီးနုိင္ျခင္းေၾကာင့္ ျဖစ္ပါသည္။
ထုိရတနာသံုးပါးအား ၾကည့္ညိဳေလးစား ကိုကြယ္ဆည္းကပ္ေသာသူကို သရဏဂံုတည္သူဟု ေခၚပါသည္။ ထုိသူသည္ ေကာင္းျမတ္ေသာ ဘ၀သုိ ့ေရာက္ရမည္ ျဖစ္သည့္ျပင္ အသက္ရွည္ျခင္း၊ အဆင္းလွျခင္း၊ အေျခြအရံေပါမ်ားျခင္း စေသာ အက်ိဳးမ်ားကို ရရွိမည္ ျဖစ္ပါသည္။
ဗုဒၶဘာသာ၀င္မ်ားသည္ ဗုဒၶ၊ ဓမၼ၊ သံဃာ၊ ဆရာ၊ မိဘ တည္းဟူေသာ အနေႏၱာအနႏၱ ငါးပါးကို တစ္ဂုိဏ္းတည္းထား၍ ပူေဇာ္ကိုးကြယ္ၾကရသည္။
အနေႏၱာအနႏၱ ငါးပါး
(၁) ဗုဒၶဂုေဏာ အနေႏၱာ၊
(၂) ဓမၼဂုေဏာ အနေႏၱာ၊
(၃) သံဃာဂုေဏာ အနေႏၱာ၊
(၄) မာတာပိတုဂုေဏာ အနေႏၱာ၊
(၅) အာစရိယဂုေဏာ အနေႏၱာ၊
* ဗုဒၶဂုေဏာ-ျမတ္စြာဘုရား၏ ဂုဏ္ေတာ္ေက်းဇူးေတာ္သည္၊ အနေႏၱာ-အဆံုးမရွိ က်ယ္၀န္းလွ၏။
*ဓမၼဂုေဏာ-တရားေတာ္၏ ဂုဏ္ေတာ္ေက်းဇူးေတာ္သည္၊ အနေႏၱာ-အဆံုးမရွိ က်ယ္၀န္းလွ၏။
* သံဃာဂုေဏာ -သံဃာေတာ္ျမတ္၏ ဂုဏ္ေတာ္ေက်းဇူးေတာ္သည္၊ အနေႏၱာ-အဆံုးမရွိ က်ယ္၀န္းလွ၏။
* မာတာပိတုဂုေဏာ-အမိအဘတုိ ့၏ ဂုဏ္ေတာ္ေက်းဇူးေတာ္သည္၊ အနေႏၱာ-အဆံုးမရွိ က်ယ္၀န္းလွ၏။
* အာစရိယဂုေဏာ-ဆရာသမားတုိ ့၏ ဂုဏ္ေတာ္ေက်းဇူးေတာ္သည္၊ အနေႏၱာ-အဆံုးမရွိ က်ယ္၀န္းလွ၏။
ျမန္မာဂ်ာနယ္ဆိုဒ္မ်ား 